Hướng dẫn kiểm soát Glucose máu cho bệnh nhân đái tháo đường mắc COVID-19 có sử dụng Glucocorticoid
Hướng dẫn kiểm soát Glucose máu cho bệnh nhân đái tháo đường mắc COVID-19 có sử dụng Glucocorticoid
1. SỬ DỤNG GLUCOCORTICOID Ở BỆNH NHÂN COVID-19
Liều glucocorticoid khuyến nghị: dexamethasone 6mg/ngày (uống hoặc tiêm tĩnh mạch) trong 10 ngày, tương đương với 40mg prednisolone hoặc methylprednisolone 32mg/ngày.
Corticoid có thể gây tăng glucose máu do các cơ chế:
- Làm tăng sản xuất glucose ở gan
- Ức chế tác dụng của insulin và làm tăng đề kháng insulin
- Giảm bắt giữ glucose ở mô cơ và mô mỡ
- Có thể làm giảm hoạt động của tế bào beta tụy
Dexamethasone gây tăng glucose máu nhiều hơn prednisolone và methylprednisolone
Bảng 1. Các loại glucocorticoid điều trị BN Covid và ảnh hưởng lên đường huyết
| Loại Corticoid | Liều tương đương (mg) | Thời gian nồng độ đạt đỉnh (phút) | Thời gian tác dụng kéo dài (giờ) | Tác dụng tăng đường huyết (giờ) | ||
| Bắt đầu | Đỉnh | Hết | ||||
| Prednisolone | 5 | 60 – 180 | 12 – 36 | 4 | 8 | 12 – 16 |
| Methylprednisolone | 4 | 60 | 12 -36 | 4 | 8 | 12 – 16 |
| Dexamethasone | 0,75 | 60 – 120 | 36 – 72 | 8 | Thay đổi | 24 – 36 |
2. QUẢN LÝ TĂNG GLUCOSE MÁU LIÊN QUAN ĐẾN GLUCOCORTICOID
2.1. Đánh giá chung
Trước hết cần loại trừ đái tháo đường có nhiễm toan ceton và tình trạng tang đường huyết có tăng áp lực thẩm thấu bằng xét nghiệm glucose máu, khí máu động mạch, creatinin và điện giải đồ. Nếu có nhiễm toan ceton hoặc tăng áp lực thẩm thấu thì sẽ điều trị theo hướng dẫn cụ thể hoặc hội chẩn ngay với Bác sỹ Nội tiết.
Làm các xét nghiệm thông thường khác như HbA1C…
2.2. Mục tiêu và tần suất theo dõi glucose máu mao mạch:
- Mục tiêu Glucose máu = 6 đến 10 mmol/L (có thể chấp nhận < 12 mmol/L)
- Đo glucose máu mao mạch 4 lần/ngày vào trước ăn sáng, sau ăn sáng, sau ăn trưa và sau ăn tối
3. ĐIỀU TRỊ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG KHI DÙNG CORTICOID
3.1. Điều trị khi bắt đầu dùng corticoid
- Nếu HbA1C < 7% và glucose máu bình thường, bệnh nhân đang điều trị thuốc uống hạ đường huyết: Tiếp tục phác đồ, trừ ức chế SGLT-2. Nếu glucose máu tăng thì chuyển qua điều trị thêm 1 mũi insulin nền (NPH hoặc Glargin) tiêm dưới da.
Lưu ý nếu dùng 1 liều corticoid vào buổi sáng thì cũng phải tiêm mũi insulin nền vào buổi sáng
- Nếu HbA1C < 7% và glucose máu bình thường, bệnh nhân đang điều trị thuốc uống hạ đường huyết + Insulin: tiếp tục phác đồ, trừ ức chế SGLT-2. Nếu glucose máu cao: tăng liều Insulin
- Nếu HbA1C > 7% và glucose máu cao, bệnh nhân đang điều trị thuốc uống hạ đường huyết: Chuyển điều trị Insulin theo phác đồ 4 mũi/ngày (3 mũi nhanh trước ăn + 1 mũi nền)
- Nếu HbA1C > 7% và glucose máu cao, bệnh nhân đang điều trị thuốc uống hạ đường huyết + Insulin: Chuyển phác đồ Insulin tích cực 4 mũi/ngày (3 mũi nhanh trước ăn + 1 mũi nền), liều insulin có thể cao hơn bình thường
- Nếu không biết kết quả HbA1C và không biết điều trị trước khi nhập viện: Tiêm insulin nền với liều 0,3 UI/kg/ngày:
+ Dùng Methylprednisolone 1 lần/ngày: Tiêm 1 mũi NPH
+ Dùng Methylprednisolone 2 lần/ngày: Tiêm 2 mũi NPH (2/3 sáng và 1/3 chiều)
+ Dùng Dexamethasone: Tiêm 1 mũi Glargin hoặc 2 mũi NPH
- Nếu bệnh nhân đang điều trị 2 mũi insulin hỗn hợp/ngày: Tăng liều 10 – 20% khi bắt đầu dùng corticoid.
3.2. Điều chỉnh liều insulin khi glucose máu cao > 12 mmol/L
3.2.1. Đang điều trị 1 mũi insulin nền/ngày
|
Glucose máu trước tiêm |
Chỉnh liều insulin |
|
|
mmol/L |
mg/dL |
|
|
≤ 4.0 |
≤ 72 |
Giảm 20% liều insulin |
|
4.1 – 6.0 |
72 – 108 |
Giảm 10% liều insulin |
|
6.1 – 12.0 |
108 – 216 |
Giữ nguyên liều |
|
12.1 – 18.0 |
216 – 324 |
Tăng 10% liều insulin |
| ≥ 18.0 | ≥ 324 |
Tăng 20% liều insulin |
3.2.2. Đang điều trị 2 mũi insulin hỗn hợp (Premixed)/ngày: Tiêm insulin trước bữa ăn 30 phút
|
Kết quả glucose máu |
Chỉnh liều mũi insulin* | |
| mmol/L | mg/dL | |
|
≤ 4.0 |
≤ 72 |
Giảm 20% liều insulin |
|
4.1 – 6.0 |
72 – 108 |
Giảm 10% liều insulin |
|
6.1 – 12.0 |
108 – 216 |
Giữ nguyên liều |
| 12.1 – 18.0 |
216 – 324 |
Tăng 10% liều insulin |
| ≥ 18.0 | ≥ 324 |
Tăng 20% liều insulin |
* Chú ý: Nếu glucose máu cao/thấp buổi sáng thì điều chỉnh liều insulin buổi tối ngày hôm đó. Còn nếu glucose máu cao/thấp buổi chiều thì điều chỉnh liều insulin sáng ngày hôm sau.
3.2.3. Đang điều trị 4 mũi insulin/ngày (phác đồ Basal – Bolus): chỉnh liều insulin nhanh (regular) theo cân nặng và mức đề kháng insulin (dựa vào tổng liều insulin/ngày)
| Glucose máu |
Tổng liều < 50 đơn vị
Nặng < 50 kg |
Tổng liều: 50 – 100 đơn vị
Nặng 50 – 100 kg |
Tổng liều > 100 đơn vị
Nặng > 100 kg |
|
| mmol/L | mg/dL | |||
| 12.0 – 14.9 | 216 – 270 | 2 đơn vị | 3 đơn vị | 4 đơn vị |
| 15.0 – 16.9 | 270 – 306 | 2 đơn vị | 3 đơn vị | 5 đơn vị |
| 17.0 – 18.9 | 306 – 342 | 3 đơn vị | 4 đơn vị | 5 đơn vị |
| 19.0 – 20.9 | 342 – 378 | 3 đơn vị | 5 đơn vị | 6 đơn vị |
| 21.0 – 22.9 | 378 – 414 | 4 đơn vị | 6 đơn vị | 7 đơn vị |
| 23.0 – 24.9 | 414 – 450 | 4 đơn vị | 7 đơn vị | 8 đơn vị |
| 25.0 – 27.0 | 450 – 486 | 5 đơn vị | 8 đơn vị | 9 đơn vị |
| > 27.0 | > 486 | 6 đơn vị | 9 đơn vị | 10 đơn vị |
3.3. Phác đồ truyền insulin nhanh tĩnh mạch khi glucose máu quá cao hoặc dùng corticoid liều cao
Lưu ý:
- Luôn bắt đầu từ cột A
- Thử glucose máu 2 giờ/lần
- Mỗi lần thử glucose máu cần đánh giá (1) glucose máu có < 11 mmol/L và (2) glucose máu có giảm ít nhất 3 mmol/L so với trước đó không
+ Nếu có ít nhất 1 câu: giữ nguyên cột
+ Nếu không ở cả 2 câu: Chuyển liều từ cột A => cột B => cột C
- Nếu 2 lần thử glucose máu liên tiếp < 4 mmol/L: chuyển liều từ cột C => cột B => cột A
- Nếu 4 lần thử glucose máu liên tiếp vẫn ở cột C: Hội chẩn bác sỹ Nội tiết ngay
4. KẾT THÚC LIỆU PHÁP GLUCOCORTICOID
- Glucose máu thường sẽ giảm trong vòng 24h sau khi ngừng corticoid
- Nếu bệnh ổn định: xem xét quay lại liều điều trị trước nhập viện hoặc hội chẩn bác sỹ Nội tiết
Trần Hữu Dàng, Trần Thừa Nguyên, Nguyễn Quang Bảy,
Hoàng Thị Lan Hương, Huỳnh Lê Thái Bão
Hội Nội tiết & Đái tháo đường Việt Nam
CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM |